Το απόγευμα της παραμονής του Αϊ-Γιάννη
δύο κορίτσια πήγαιναν στη θάλασσα (ή σε βρύση) με ένα κατσαρολάκι και έπαιρναν
νερό. Μέχρι να το πάνε σε κάποιο σπίτι, δεν μιλούσανε σε κανένα ούτε
μεταξύ τους, γι αυτό και το νερό το έλεγαν «αμίλητο νερό». Το κατσαρολάκι το
κρεμούσαν σ’ ένα δέντρο και το σκέπαζαν με ένα κόκκινο πανί, αφού πρώτα τα
κορίτσια έβαζαν μέσα ένα δικό τους «σημάδι»: Δακτυλίδι, τσιμπιδάκι,
καρφίτσα, σκουλαρίκι κ.λπ. Ύστερα όλες μαζί έλεγαν ρυθμικά:
«Κλειδώνουμε τον κλήδονα με τ’ Αϊγαννιού τη χάρη / κι όποιος έχει καλό
ριζικό να δώσει και να πάρει».
Την άλλη μέρα, πριν ανατείλει ο ήλιος, μαζεύονταν και πριν να ανοίξουν τον
κλήδονα έλεγαν το ποιηματάκι:
«Ανοίξτε τον κλήδονα να
βγει η χαριτωμένη / σ’ όλο το κόσμο ξακουστή και βγήκε μπερδεμένη».
Κατόπιν πιάνοντας ένα «σημάδι» στην τύχη
από μέσα, έλεγαν ένα στιχάκι που αντιστοιχούσε στο κορίτσι που ήταν δικό του
αυτό το αντικείμενο. Αφού έπαιρνε κάθε ένα το δικό του «σημάδι», έβαζαν στο
στόμα λίγο νερό και έκαναν μια βόλτα μήπως ακούσουν κάποιο όνομα αντρικό. Αν
άκουγαν, τότε αυτό το όνομα θα είχε και ο μελλοντικός σύζυγός τους.
Το λαϊκό έθιμο του κλήδονα, του οποίου ο
πυρήνας είναι μια τελετουργική μαντική πράξη που τελούν ανύπαντρες κοπέλες με
σκοπό την αποκάλυψη της ταυτότητας του μέλλοντα συζύγου, έχει τις ρίζες του
στην ελληνική αρχαιότητα. Στην ελληνική γλώσσα η λέξη «κληδών» σήμαινε φήμη,
θεία φωνή, προφητεία, οιωνό, μάντεμα, και υπήρξε ένα από τα πολλά επίθετα του
Δία.
Η πρώτη, πάντως, γραπτή μαρτυρία του
μαντικού εθίμου είναι γνωστή από τη βυζαντινή εποχή και μάλιστα από τον 12ο
αιώνα. Το βράδυ της παραμονής του Αγίου Ιωάννη (δηλ. στις 23 Ιουνίου) οι
άνθρωποι συναθροίζονταν σε σπίτια ή σε γειτονιές, έντυναν ένα κορίτσι σα νύφη
και έκαναν ένα φαγοπότι σαν να επρόκειτο για γαμήλιο τραπέζι. Όλοι χόρευαν και
τραγουδούσαν και μετά έριχναν διάφορα προσωπικά αντικείμενα μέσα σ’ ένα δοχείο
με νερό. Μετά, οι παριστάμενοι ρωτούσαν κάτι και το «κορίτσι-νύφη» έβγαζε ένα
αντικείμενο μέσα από το αγγείο και θεωρούνταν ως μαντική απάντηση για τον
κάτοχό του.
